Author :
Abstract
XIII. yüzyıl Selçuklu Türkiyesi’nin en önemli isimlerinden biri olan Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali’nin, öncelikli olarak Türkiye Selçuklu Devleti’nin en sıkıntılı zamanlarında devlete büyük hizmetlerde bulunmuş, kâmil ve tecrübeli bir vezir olarak Türk tarihinde yerini almıştır. Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali, uzun yıllar boyunca ard arda gelen dört Selçuklu Sultanın vezirliğini yapmış tecrübeli bir devlet adamıdır. Devlet adamı sıfatının yanı sıra, başta Konya, Kayseri ve Sivas olmak üzere vücuda getirdiği dinî, İlmî ve İktisadî müesseleriyle de Türk Tarihinde müstesna bir yere sahiptir. Kazanmış olduğu şöhretini pek çok yönüne borçludur. Kaynakların bir kısmı Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali’den, bilgin olmasının yanı sıra idare ve divan işlerinden anlayan doğru ve yerinde kararlarıyla ön plana çıkan tecrübeli bir vezir olarak bahsedilmektedir. Selçuklu ülkesi onun devlet adamlığı yaptığı sırada refah ve huzura kavuşmuş ve Selçuklu ülkesinin dört bir yanı hayır eserleriyle süslenmiştir. Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali’nin yaptımış olduğu hayır eserleri vasıtasıyla halk kendisine kolaylıkla ulaşabilmiş, ünlü vezir onların halini yakından gözlemleyip meselelerine çözüm aramıştır. Halk diğer Selçuklu emirlerinden ziyade Fahrü’d-Din Ali’nin dergâhına daha fazla itibar etmiştir. Tarihte birçok devlet adamına nasip olmayacak bir sürede devletin yüksek kademelerinde görev yapmıştır. Anadolu’da bilhassa Konya merkez olmak üzere birçok yerde Türk mührünü ölümsüzleştiren abidevi eserler meydana getirmiştir. Çalışmamızda XIII. yüzyıl Türkiye Selçuklu Devleti’nin en buhranlı döneminde devletin en tepesinde olan vezir Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali’nin yaptırmış olduğu Konya, Sivas, Kayseri ve Akşehirdeki medreselerdeki eğitim ve öğretimin önemi üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
XIII. Century, which is one of the most prominent Seljuk Turkey has Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali, primarily Turkey has made great state of Seljuk Empire’s most troubled times of services, Kamil and as a seasoned queen has taken place inTurkish history. Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali, four Seljuk sultan from repeatedly over many years is an experienced state man had made the vizier. As well as Statesman of adjectives, especially in Konya, Kayseri and Sivas, including religious body brought to, also with the Scientific and Economic expectional institution has a place in Turkish history. It owes its fame to be gained in many ways. A portion of the resources Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali, addition to being a seasoned scholar is mentioned as well as administer adition and queen come to the fore with the correct and timely decision jobs understands the sofa. Seljuk country that as archieved peace and prosperity in his statesman ship and his charitable works is adorned with four sides of the Seljuk countries. Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali was left in town that have no easy accsess to it through the public works, was famous queens seek solutions to closely observe their state of affairs. Folk has more reputation rather Fahrü’d-Din Ali dargah other Seljuk Emir. History will not be bestowed at a time many stataesman has worked in the higher echelons of government. Turkey in particular has brought many places in Anatolia seal the immortal works of monumental challenge og being the center of Konya. In our study, XIII. Turkey century Seljuk Empire during the most critical state at the top queen he has that Konya, Sivas, Kayseri and Aksehir will focus on the importance of education and training in madrasas.
Keywords
- ADIVAR, Abdülhak Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Haz. Aykut Kazancıgil, Sevim Tekeli, Remzi Kitabevi, İstanbul1982.
- AHMET BİN MAHMUD, Selçuk-Name II.(Haz. Erdoğan Merçil), İstanbul 1977.
- AKDAĞ Mustafa, Türkiye’nin İktisadi Ve İçtimai Tarihi I (1243-1453), Barış Kitabevi, Ankara 1999.
- AKTAŞ YASA, A., “13.Yüzyıl Selçuklu Konyasında Eğitim Kurumları,” Düşünen Siyaset Bilim Tarihi Dergisi, 16, s.117-131., 2002.
- ALTUN, A., Anadoluda Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1978.
- ATÇEKEN Zeki, Konyadaki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devletinde Bakımı ve Kullanılması, TTK Yayınları, Ankara 1998.
- Yayınları, Ankara 1996.
- BAL, BALANTEKİN, Mehmet Suat, Ahmet “Türkiye Selçuklu Devleti’nin Yıkılış Döneminin HayırseverVeziri Sahib Ata Fahreddn Ali (H.644/M.1246-1288)”, international journal of eurasia social sciences, vol:6,ıssue:21,pp. (82-104), December 2015.
- BALIK, İbrahim, “Anadolu Selçuklu medreselerinin idareci ve hizmetli kadrosu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,3/2-12, 2001, s.171-182.
- BALIK, İbrahim, Sivas Gök Medresenin Türkiyr Selçuklu Eğitimindeki Yeri Ve Önemi, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu, 2005.
- BALTACI, Cahit, XV-XVI. Asırlar Osmanlı Medreseleri, İrfan Matbaası İstanbul 1976.
- BARKAN Ömer Lütfi, “Kolonizatör Türk Dervişleri”, Vakıflar Dergisi, S.II., İstanbul 1974.
- BAŞAR, E.,XII .XIII. Yüzyıl Anadolu Minareleri, yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı, Konya1997.
- BAYRAM Mikail, Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya 1991.
- BAYRAM Mikail, Anadoluda Te’lif Edilen İlk Türkçe Eser “Keşfü’l Akabe”, Konya 1981.
- BAYRAM Sadi-Karabacak, Ahmed Hamdi, “ Sahib Ata Fahrü’d-Din Ali’nin Konya İmaret ve Sivas Gökmedrese Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, S. XIII, Ankara 1981.
- CAHEN Claude, Türklerin Anadolu'ya İlk Gelişi, (Ter.Yaşar Yücel vd.), Yurt Yayınları, Ankara 1992.
- CANTAY, Güntay, Türkiye Selçuklu ve Osmanlı Darü’ş-şifaları, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1992.
- CEBECİOĞLU Ethem, Hacı Bayram Veli, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
- CEYLAN, Alâeddin Kanuni Zamanında Akşehir Kazası, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 1993.
- ÇATAKOĞLU, Mehmet Şerif, Türkiye Selçuklu Dönemi İlmi Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Osmanlı Kuruluş Dönemi İlmi Faaliyetlerine Tesiri (Yüksek Lisans Tezi), Isparta 2002.
- DOĞAN, Şaman, N., “Ortaçağda Anadolunun Eğitim Mekanları, Selçuklu Medreseleri Darüşşifalarında Örnekler”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 2013, s.429-443.
- DURUKAN, A. Anadolu Selçuklu Dönemi Kaynakları Çerçevesinde Baniler, Sanat Tarihi Defterleri 5, Ege Yayınları, 2001.
- EDHEM Halil, Kayseri Şehri, (Haz. Kemal Göde), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1982. AHMET EFLAKİ, Ariflerin Menkıbeleri, C.I., (Çev. Tahsin Yazıcı), MEB, Ankara 1953.
- ERDEMİR, Y., Konya Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi, Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Konya 2002.
- FAZLIOĞLU, İ., Selçuklular Döneminde Anadolu da Felsefe ve Bilim ( bir giriş), Cogito29, s.152-167, Feridun Nafiz Uzluk, “Konya Abideleri Nasıl Yıkıldı” Yeni Konya, Kasım 1951.s.2
- GELİŞLİ, Yücel,2005,″On Dokuzuncu Yüzyılda (Osmanlı Devleti’nin), Bağdat ve Yemen VilayetlerindeMedreselerin Açılma Gerekçelerine İlişkin İki Belge″, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı:2,s.83-113
- GÖDE Kemal, Eratnalılar (1327-1381) ,(Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kayseri 1981.
- GÖKDOĞAN, Melek Dosay, “Selçuklular Döneminde ki Bilimsel Etkinlerde sivas’ın yeri”, Selçuklulardöneminde Sivas Sempozyum Bildirileri, Sivas 1000 Temel Eser, 29 Eylül -1 Ekim 2005, Sivas, s.207-208.
- İBNİ BİBİ, El Evamirü’l-Ala’iye, fı’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuknâme), C.I-II, (Haz. Mürsel Öztürk), Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1996.
- İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Osmanlı Eğitim ve Bilim Müesseseleri, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, II, 1999. KARA Mustafa, Tasavvufî Hayat, İstanbul 1985.
- KARAGÖZ, Mehmet, XVIII. Asrın Başlarında Kayseri (1700-1730), Erciyes Üniversiresi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, ( Yayınlanmamış Doktora Tezi) , Kayseri 1993.
- KAZICI, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1991.
- KERİMÜDDİN MAHMUD AKSARAYİ, Müsameretü’l- Ahbar, ( Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara 2000.
- KONYALI, İbrahim Hakkı, Nasrettin Hoca Şehri Akşehir ( Tarihi Turistik Kılavuz), İstanbul 1945
- KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat, ″Türkiye Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları″, Belleten, VII/27, 379-458,KURAN, Abdullah, Anadolu Medreseleri, C.I, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık FakültesiKÜÇÜKDAĞ, Yusuf, Lale Devrinde Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, ( Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya 1989.
- MERÇİL, Erdoğan ,“Selçuklularda Emir-i Dad Müessesesi”, Belleten, LIX/225, Ankara 1995. NACİ MARUF, Ulemau’n Nizamiyat ve Medarisu’l-Maşrıkil İslami, Bağdat 1973.
- OCAK Ahmed Yaşar, Babaîler İsyanı, Dergâh Yayınları, İstanbul 1980.
- ÖNDER Mehmet, Mevlana Şehri Konya, (Tarihi Klavuz), Yeni Kitap Basımevi, Konya 1962. ÖNEY Gönül, Anadolu Selçukî Mimari Süslemesi ve El Sanatları, İstanbul 1965.
- ÖZAYDIN, Abdülkerim, Selçuklu Tarihi, Sultan Muhammed Tapar Devri, T.T.K. Basımevi, Ankara 1990. ÖZIRMAK Yasemin Demircan, Tahrir ve Evkaf Defterlerine Göre Kayseri Vakıfları, Kayseri 1992.
- PAKALIN, Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, M.E.B. Yay., II, İstanbul 1993 . RIDVAN NAFİZ-İsmail Hakkı, Sivas şehri, (Haz. R. Toparlı ), İstanbul 1928.
- SAYILI, Aydın, ″Türk Tarih Kurumu Adına Kırşehir’de Cacabey Medresesinde yapılan Araştırmanın LK Kısa Raporu″, Belleten, TTK, Ekim, XI, S. 44, 674,1947.
- SAYILI, Aydın, ″Vacidiyye Medresesi, Kütahya’da Bir Ortaçağ Türk Rasathanesi″, Belleten, Ankara: TTK, Temmuz, XII/47, s. 655-656, 1948.
- SEVİM Ali, Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara 1983.
- SIRIM, Veli, ″Selçuklular ve Osmanlı Döneminde Medreselerin Mali Kaynakları″, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31, s.394-403, 2014.
- SÖZEN, Metin, Anadolu Medreseleri, Selçuklular Ve Beylikler Devri, C.I-II, İstanbul 1970.
- SÜMER Faruk, Yabanlu Pazar, Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar, İstanbul 1985.
- TEMİR, Ahmet, Kırşehir Emir-i Cacaoğlu Nureddinin 1272 Tarihli Arapça-Moğolca Vakfiyesi, AnkaraTOGAN, A. Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihine Giriş-En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar, İ.Ü. Yayınları, İstanbul 1981.
- TURAN, Osman, “Selçuklular Zamanında Sivas Şehri”, A.Ü.D.T.C.F. Dergisi, C.IX, S.3-4, Ankara 1951, s.447-457.
- TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyasi Tarih Alp Arslan’dan Osaman Gazi’ye (1071- 1328), Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1998.
- TURAN, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Boğaziçi Yay., İstanbul 1993. s. 35-37.
- UZLUK, Feridun Nafiz, “Konya Abideleri Nasıl Yıkıldı” Yeni Konya, Kasım 1951. ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta1997.
- WİTTEK Paul, Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu, (Çev. Fatmagül Berktay), Ankara 1985.
- YARDIM, Ali, ″Osmanlı Devrinde Darü’l-hadisler″, Osmanlı Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., Cilt: VIII, Ankara1999.
- YAZICIZADE ALİ, Tevarih-i Al-i Selçuk, (Haz. A. Bakır), İstanbul 2009.
- YETKİN, Suat Kemal, İslam Mimarisi, Ankara Ünüversitesi Basımevi, Ankara 1965.
- BAYKARA, Tuncer,1990, Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadi Tarihi Üzerinde Araştırmalar, İzmir.
- CAHEN, Claude,1979-1981, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, e Yay., İstanbul.
