Author :
Abstract
Günümüz dünyasında küresel boyutlu bir çevre problemi olan hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz halde bulunan kirleticilerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar ve sürede atmosferde bulunması olarak ifade edilmektedir. Hava kirliliği çevresel bir problem olarak başta sanayileşmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkede etkili olmaktadır. Hava kirliliğinin yoğun olduğu ülkemizde ise son dönemlerde hava kirliliği ile ilgili ön plana çıkan illerimizden biri Iğdır'dır. Gerek ulusal gerekse uluslararası birçok rapor ildeki hava kirliliği problemini ortaya koymaktadır. İsviçre merkezli IQAir şirketi tarafından yapılan araştırmada PM2.5 değerlerine göre Iğdır, 2021 yılı için Avrupa’nın en kirli kenti seçilmiştir. Yine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının verilerine göre Iğdır'da hava kalitesini düşüren kirleticiler DSÖ, AB ve ulusal mevzuat değerlerimizden yüksek çıkmaktadır. İldeki hava kirliliğinde temel faktör topografik yapı ve meteorolojik özelliklerden kaynaklanan inversiyon olayıdır. İnversiyon dışında birçok beşerî faktör de kirliliğin artışına etki etmektedir. Çalışmanın bulgularını elde etmek için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, MGM ve TÜİK verileri kullanılmıştır. Yine konu ile ilgili ilin birçok kamu kurumu yetkilisi ile görüşülmüştür. Elde edilen veriler değerlendirilerek ildeki hava kirliliğinin sebepleri ve hava kalitesini arttırmaya yönelik çözüm önerileri ortaya konulmuştur.
Keywords
Abstract
The air pollution which is a global environmental argument in today’s world, is depicted as the pollutants which are available in the air in the solid, liquid and gas shapes to exist in the atmosphere up to the amount and period of time that they may harm the human beings ‘ life, living creautres and ecological balance. Air pollution is efficient in many countries especially in industrialised countries as en environmental problem. In our country, where air pollution is in massive condition, Iğdır is one of the outstanding provinces in terms of air pollution. Both many national and international reports put forth the air pollution problem in the province for consideration. Iğdır was elected the most polluted province in Europe fort he year 2021 according to the PM 2.5 values in a research conducted by IQAir firm centered in Swizerland. The pollutants which degrade tha air quality in Iğdır are higher than the WHO, UN and national legislation values according to the data provided by The Ministry of Environment, Urbanization and Climat Change. The basic factor of the air pollution in the province is resulted from topographic structure and inversion which takes root from the meteorological properties. Many hominoid factors except for the inversion afffect the increase in the pollution as well. The Ministry of Environment, Urbanization and Climat Change, MGM an TUİK data are used obtain the findings of the study. Many pulic authorities in the province were also visited concerning the topic. Some solution proposals were put forth to increase the air quality and to find the reasons of the air pollution in the province by evaluating the data obtained.
Keywords
- 1. Altıkat, A. (2019). Mikroklima özelliğine sahip iklim koşullarında meteorolojik verilerle ilişkili partiküler (PM 10) karakteristikleri : Iğdır örneği, Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri dergisi. 13(8).,1315-1328
- 2. Altıkat,A.( 2020). Iğdır ili partiküler kirlilik düzeyi ve partiküler kirliliğin diğer kirleticilerle ilişkisi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü dergisi,10(2).
- 3. Ardos, M. (1985). Türkiye ovalarının jeomorfolojisi, Cilt 2, İstanbul: GÜR-YAY Matbaacılık.
- 4. Avrupa Çevre Ajansı,( 2020). Hava kirliliği https://www.eea.europa.eu/tr/themes/air/intro Erişim tarihi:05.03.2022
- 5. Bayrak, M., Yulu, A., Öztürk, Y. (2022). Balıkgöl (Ağrı) Kıyılarında Arazi Örtüsü/Kullanımının Zamansal Değişimi (1989-2021), Coğrafi Bilimler Dergisi/ Turkish Journal of Geographical Sciences, 20 (1), 282-309, doi: 10.33688/aucbd.1063557
- 6. Bulut, M. B,B. & Yulu, A. (2022). Ağrı Dağı Milli Parkı'nda Rekreasyonel Faaliyetlerin Etkileri Üzerine Ziyaretçi Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 5 (1) , 43-52 . DOI: 10.51552/peyad.1131018
- 7. Cici, Y., Ergün Polat, E. (2015). Gaziantep’in trafik kaynaklı hava kirliliğinin belirlenmesi, KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18(2). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2021).Ulusal Hava İzleme Ağı (UHKİA) https://sim.csb.gov.tr/STN/STN_Report/StationDataDownloadNew Erişim tarihi:15.01.2022
- 8. Ertürk,F., ,Güneş, G., Varınca, K. ( 2008). Hava kirleticilerinin insan sağlığı ve iklim değişikliği üzerinde etkileri, Ulusal Hava Kalitesi Sempozyumu, Konya 30- 31 Mayıs 2008 https://www.academia.edu/1424169/Hava_Kirleticilerinin_%C4%B0nsan_Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C 4%B1_ve_%C4%B0klim_De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi_%C3%9Czerine_Etkileri Erişim Tarihi:01.04.2022
- 9. Gürçam, S., Konuralp, E.(2021). Küreselden yerele çevresel politika yapımı: Iğdır İl Özel İdaresi üzerine bir memorandum, Iğdır Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6, 65-84 https://www.researchgate.net/publication/357899310_Kureselden_Yerele_Cevrresel_Politika_Yapimi_Igdir_Il_ Ozel_Idaresi_Uzerine_Bir_Memorandm Erişim tarihi:06.02.2022
- 10. IQAir, (2021).2021 dünya hava kalitesi raporu. https://www.iqair.com/world-air-quality-report Erişim tarihi: 1.05.2022
- 11. Karaoğlu, M. (2011). Zirai meteorolojik açıdan Iğdır iklim etüdü, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü dergisi. 1(1)., 97-104
- 12. Karaoğlu, M .(2018). Iğdır-Aralık’ta rüzgar erozyonu çalışmaları, Jurnal of Agriculture 1(2). ,25- 38 Temiz Hava Hakkı Platformu, (2021). Hava kirliliği ve sağlık etkileri, Kara Rapor http://www.temizhavahakki.com/kararapor2021/ Erişim tarihi:12.03.2022
- 13. Koç, A. (2018). Kentsel alan kullanımlarının zamansal değişimlerinin hava kirliliği üzerindeki etkisi, Kent Akademisi,11(36)., 609- 617
- 14. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, (t.y.). Resmi İstatistikler https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler- istatistik.aspx Erişim tarihi:18.04.2022
- 15. Öztürk, M. (2017). Hava kirliliğini artıran sıcaklık inversiyon, Çevre ve Şehir Kütüphanesi.
- 16. Şahin, F. (2019). Iğdır İl Merkezinde Tezeğin Yakıt Olarak Kullanımı Sebebi ile Azotlu Gaz Salınımının Hava Kirliliğine Etkisi (Tez No: 560510), [Yüksek Lisans Tezi, Iğdır Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi
- 17. Tekin, H., Özdemir Helvacı, F.(2014). Ekosistemleri Açısından Hava Kalitesinin İzlenmesi, Önemi ve Yöntemleri “Akdeniz ormanlarının geleceği: Sürdürülebilir toplum ve çevre” 22-24 Ekim 2014 – Isparta II. ULUSAL AKDENİZ ORMAN VE ÇEVRE SEMPOZYUMU
- 18. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, (2020). Hava kirliliği raporu 2019 https://www.cmo.org.tr/odamiz/raporlar.php Erişim tarihi:20.04.2022
- 19. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası,(2021). Hava kirliliği raporu 2020. https://www.cmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=103195&tipi=67&sube=0 Erişim tarihi:21.04.2022
- 20. Uzun, S. U.(2019). Iğdır İl Merkezinin Hava Kalitesi ve Astım- KOAH İle İlişkisi: Ekolojik Bir Çalışma, Kasım 2019- Antalya 3. ULUSLARARASI 21.ULUSAL HALK SAĞLIĞI KONGRESİ https://www.researchgate.net/publication/338194950_IGDIR_IL_MERKEZININ_HAVA_KALITESI_VE_AS TIM-KOAH_ILE_ILISKISI_EKOLOJIK_BIR_CALISMA
- 21. WHO, (t.y.). Hava kirliliği, https://www.who.int/health-topics/air-pollution#tab=tab_1 Erişim tarihi: 25.12.2021
- 22. WHO, (2021). DSÖ küresel hava kalitesi yönergeleri. https://www.who.int/publications/i/item/9789240034228?ua=1 Erişim tarihi: 25.12. 2021.
- 23. Şenbil, M., Yetişkul, E. (2020). Türkiye’de Son Dönem Otomobilleşme: 2007-2018 Arası İller Bazında Analizler, ideal Kent, 1, 372-404.
- 24. Yulu, A., (2020). Ağrı Dağı’nda Dağcılık Turizmi ve Çevresel Etkileri, Coğrafi Perspektifle Dağ ve Dağlık Alanlar (Sürdürülebilirlik-Yönetim-Örnek Alan İncelemeleri, (Ed.Birinci, S.,Kaymaz, Ç,K.,Kızılkan, Y). Kriter Yayınevi, İstanbul.
- 25. https://www.iqair.com/world-most-polluted-cities , erişim tarihi 13.7.2022
- 26. https://www.tuik.gov.tr/ erişim tarihi 14.7.2022
